11. hafta: Lodge ve Auster ile isimler

Biriyle tanıştığımızda çoğunlukla adının bir şeylerin sembolü olduğunu ya da bu isme sahip olan varlıkla isim arasında büyük bir bağlantı olduğunu düşünmeyiz. Bize verilen adlar ya ebeveynlerimizin hayata karşı bakış açılarının ve gelecekle ilgili umut ve arzularının ya aile bağlarının ya da dönemin moda anlayışının bir sonucudur. Soyadları ise dedelerimiz/atalarımızın kendilerine yakıştığını düşündüklerini sahiplenmeleridir. Ne isimlerimizin ne de soyadlarımızın varlığımızla büyük bir alakası yoktur. Bu açıdan baktığımızda konuyu daha da genelleştirirek “a rose by any other name would smell as sweet” diyenlere katılmamak elde değil.

Günlük hayatta soyadı Shepherd olan bir adamın ne çoban olduğunu düşünürsünüz ne de bu adamda ruhani bazı öğeler ararsınız. Oysa bu isme bir roman, sinema filmi ve hatta televizyon dizisinde rastladığınızda işler değişir (değişmiyor mu?). Sanat eserlerinde daha spesifik konuşacak olursak romanlarda isimler hiçbir zaman rastgele seçilmez.

Bu haftanın üç kitabı How Far Can You Go?, Nice Work ve City of Glass‘ta da isimler büyük önem taşıyor. How Far Can You Go?, 1950’lerin Britanya’sındaki katolik gençlerin hayatlarını konu alıyor ve tüm adlar bu bağlamda seçilmiş durumda. Size asıl anlatmak istediğim Nice Work‘te David Lodge’ın isim seçimleri gerçekten çok özenli ve başarılı. Bir üretim şirketinin mühendis genel müdürü ile genç bir akademisyenin şartların zorlaması ile bir araya gelmelerinin anlatıldığı romanda müdürün ismi Vic Wilcox, akademisyenin ismi ise Robyn Penrose. İngilizliği, erkekliği ve hırsı ön plana çıkan Vic’in isim seçiminde “victor”, “will” ve “cock” ile bağlantılı bir isim bulunarak bu baskınlıklar vurgulanmak istenmiş. Onun tam zıddı olan Robyn’in soyadı ise edebiyat ve güzellikle bağlantılı (“pen” ve “rose”). Yazar, “Robyn” ismini ise hem kadının feministliğine uygun düştüğü hem de kurguda çeşitli olanaklar sağladığı için seçmiş.

Lodge, kitabı yazmayı yarıladığı sıralarda birden E.M. Forster’ın benim proje kapsamında ilk tamamlamayı planladığım ama hala bunu başaramadığım kitabı Howards End‘deki erkek karakterin isminin de Henry Wilcox olduğunu anımsamış (-ki Henry karakteri için de bu soyad biçilmiş kaftandır). Bunun üzerine de bu rastlantıyı vurgulamak üzere romanın yan karakterlerinden Marion’un giydiği t-shirt’ün üzerine “ONLY CONNECT” cümlesini yerleştirivermiş. Peki, kitabı okumuş olanlar ya da okumayı planlayanlar için şimdiki sorumuz gelsin: Sizce Marion’un ismi neden Marion?

Devam ediyorum (pardon bunu içimden söylemiştim, bu yazıyı kaç günde yazdığıma dünyada inanmazsınız). Yazarının meşhur New York Üçlemesi’nde yer alan City of Glass‘ta (tıpkı diğer ikisi Ghosts ve The Locked Room‘da olduğu gibi) klişe bir dedektiflik hikâyesi anlamın, nedenselliğin ve kimliklerin sorgulandığı bir şüphecilik öyküsüne dönüştürülmüş. William Wilson takma adıyla kitap yazan Quinn isimli baş karaktere gelen yanlış bir telefon sonucunda Quinn arayana aradığı insanın kendisi olduğunu söyler. Böylece bir anda Paul Auster Dedektiflik Ajansı sahibi Mr Auster olur. Wilson ve Auster takma adlı Quinn, müşterisini hapisten yeni çıkmış olman Stillman’e karşı koruyacaktır. William Wilson’ın aynı zamanda Edgar Allan Poe’nun ünlü bir kahramanı olduğunu ve gene bu proje dahilinde o öyküyü de okuyacağımı hatırlatmak isterim.

Auster, üçlemesinde varlığın ve varlığın isminin değişebilirliğini türlü şekillerde vurguluyor ve bu öykülerin her birinin sonunda dedektif karakterinin ölmesi ya da ortadan kaybolması da bu karakterlerin isimlerin oluşturduğu labirentte kaybolup gitmelerini simgeliyor. İsterseniz dışarıda daha uzun konuşabiliriz ama en azından yazıyı burada sonlandırmanın iyi olacağını düşünüyorum.

Yazma hızımın okuma hızıma erişemediği haftalara girmiş bulunuyoruz. Haftaya Virginia Woolf ve Mrs. Dalloway var. Projenin gidişatında size de bazı görevler düşüyor. Bunu aklınızdan çıkarmayın. İlk göreviniz şu dört-beş gün içinde bu yazıyı tamamlamak için beni sıkıştırmak. Dört, üç, iki, bir… Başla!