4. hafta: Hemingway ve yinelemeler

Lütfen biriniz bana hem minik projem süresince hem de proje tamamlandıktan sonra uzun seneler boyunca Ernest Hemingway’e yaptığım haksızlığı ara sıra hatırlatsın ve beni özür dilemeye zorlasın. Hemingway, yıllar yıllar sonra benim için doksanlı yıllardan birinin zorunluluk ve sorumluluk altında boğulacakmış gibi olduğum Şubat tatili öğleden sonralarından ve sonraki senelerin (John Steinbeck ile birlikte vazgeçilmez olduğu) geçmek bilmeyen İngilizce derslerinden çok öte bir noktaya ulaştı.

Lodge, eğitim dünyasındaki bazı yabancıların “elegant variation” dediği bizde ise “Bir paragrafta aynı kelimeleri tekrar tekrar kullandığın için bu işe yaramaz notu alıyorsun” olarak tanımlanan durumun nasıl da tam tersine işleyebileceğini hem Hemingway’in bir grup savaş gazisinin tedavi olmak adına zorunlu beraberliklerini anlatan In Another Country‘sinde hem de diğer özenle seçilmiş örneklerde göstermiş.

Şimdi elimizdeki metne şöyle bir bakalım: Birinci cümlede gözümüze çarpan sözcük “fall” (sonbahar) oluyor. “Fall” ikinci cümlede karşımıza tekrar “cold” (soğuk) ve “dark” (karanlık) ile birlikte çıkıyor. Üçüncü cümlede ağırlığını ortaya koyan “wind” (rüzgar) dördüncü cümlede iki kere daha söylenerek hükümdarlığını ilan ediyor. Derken paragrafın son cümlesinde doruk noktasına ulaşılıyor: “cold”, “fall”, “wind” kelimelerinin tek bir cümlede kullanışına şahit oluyoruz. Peki tüm bunlar öykünün başlangıcını itici hale getiriyor mu? Kesinlikle hayır. Aksine ortada hayranlık verici güzellikte ve görebildiğimizin çok ötesinde anlamlar taşıyan bir paragraf var. Bir kere bile ölüm demeden ölümün varlığı ancak bu kadar incelikli ve edebi bir üslupla verilebilirdi, verilmiş de.

Yineleme, usta ellere teslim edildiğinde dini ve mistik metinlerde, yalvarmalarda ve hatta nükte yapılmak istendiğinde başarılı sonuçlar veren bir araç olabilir. Hemingway, Lawrence, Dickens ve okuma haftasını sabırsızlıkla beklediğim Martin Amis bir önceki cümlemin kanıtı olabilecek kalitede örnekler vermişler. Şimdiye kadar fark etmediyseniz bile bundan sonraki okumalarınızda ilginizi çekeceğine eminim. Not düşmek adına şunu da söylemek istiyorum: “Repetitions” kitapta şimdiye kadar okuduğum en iyi bölümdü ve böyle bir beklentim olmadığı için bu durum beni çok şaşırttı. Haftaya Kazuo Ishiguro – The Remains of the Day (Günden Kalanlar) ve çok eğlenceli bir konu olan “The Unreliable Narrator” var. Açıkçası Mr. Stevens’ın doğal halini düşünmek bile şimdiden gülümsememe sebep oluyor.

Dördüncü haftanın son sözü gelsin: Özür dilerim Hemingway. (Bu bir!)